Mediacja jest metodą rozwiązywania konfliktów (przez niektórych nazywana instytucją), która posiada swoją dynamikę i przebiega według pewnych kroków. Poniższy model jest jednym z wielu, według których postępują mediatorzy. Zapewne osoby prowadzące mediację w szkole spotkają się z takim modelem, gdzie mediatorzy na pierwszym spotkaniu informacyjnym spotykają się od razu ze wszystkimi (najczęściej dwiema) stronami konfliktu. My jesteśmy zwolennikami takiego standardu, który został zaproponowany poniżej. Widzimy jego korzyści.
Po zgłoszeniu sprawy do mediatora kontaktuje się on ze stronami i umawia na indywidualne spotkania wstępne. Podczas nich informuje strony o mediacji i jej zasadach oraz odbiera zgodę na udział w mediacji od uczestników. Podczas pierwszego indywidualnego spotkania jest również okazja, aby strony poinformowały mediatora na czym polega konflikt, jak przebiegał, jakie są jego skutki, itp.
Jeśli wszystkie strony wyrażą zgodę mediator organizuje wspólne posiedzenie mediacyjne, podczas którego pomaga stronom negocjować ich propozycje aż do momentu znalezienia satysfakcjonującego rozwiązania lub innego zakończenia mediacji np. rezygnacji jednej ze stron.
W przypadku znalezienia rozwiązań mediator spisuje porozumienie w formie tzw. ugody mediacyjnej. Z mediacji sporządza się również sprawozdanie, w którym umieszcza się informacje o stronach mediacji, mediatorach prowadzących sprawę, datach spotkań i wyniku mediacji. Nie wpisuje się żadnych innych informacji.
Działania sprzężone
W przypadku mediacji rówieśniczej wielu osobom nasuwa się pytanie, czy na przykład gimnazjaliści nie są zbyt młodzi, aby pełnić rolę mediatora w sporze. Jeśli zależy nam na tym, żeby mediacja przybiegała w sposób prawidłowy z zachowaniem wszystkich jej zasad, to pytanie jest jak najbardziej uzasadnione.
Mediacja rówieśnicza ma rację bytu tylko wtedy, kiedy młoda osoba jest do niej rzetelnie przygotowana. Nie wystarczy powierzchowna wiedza o mediacji. Cechy osobowości, które predestynują uczennicę/ ucznia do pełnienia roli mediatora, to również za mało. Oba te elementy muszą być sprzężone. Dodatkową składową dobrego przygotowania jest przeprowadzenie kilku symulacji mediacji, aby „zderzyć się” z problemem. Kandydat na mediatora może dzięki temu zweryfikować swoje umiejętności. Tak przygotowana grupa mediatorów rówieśniczych odgrywa w szkole kluczową rolę w rozwiązywaniu konfliktów oraz profilaktyce dotyczącej zachowań agresywnych.
Młode osoby są przede wszystkim w centrum życia społeczności szkolnej. Zdecydowaną jej większość stanowią uczniowie. Rówieśnicy znają swoje możliwości i ograniczenia. Używają języka, który może być niezrozumiały i nieakceptowany przez innych. Podążają za nowinkami technologicznymi, modą młodzieżową, wiedzą, co może być przedmiotem konfliktu czy przemocy psychicznej. Osoba spoza kręgu uczniowskiego ma ograniczony dostęp do wielu informacji. Może to uniemożliwiać jej poprowadzenie mediacji w taki sposób, aby nie wywierać wpływu, nie sugerować konkretnych rozwiązań. Nauczyciel lub pedagog szkolny może mieć zakodowane prawa i obowiązki ucznia, przepisy oraz zasady wynikające ze statutu szkoły. Mediatorzy rówieśniczy są pozbawieni tych naleciałości. Działają według potrzeb i oczekiwań swoich kolegów. Jeśli są dobrze przygotowani i świadomi procesu mediacyjnego, a tylko tacy powinni podejmować się mediacji, mają dużą szansę, aby wychwycić oczekiwania i potrzeby stron konfliktu oraz „ubrać” je w słowa, które będą jasne i czytelne dla każdego uczestnika. Mediacja z założenia jest taką formą sprawiedliwości, która każdej ze stron daje poczucie wygranej. Bardzo często ta właśnie wygrana, takie rozwiązanie może być nieczytelne dla osób spoza grona uczniowskiego.
Oprócz uniwersalnych wartości, każde pokolenie skupia swoją uwagę na czymś innym, ma inne priorytety. Dostrzegamy te różnice dopiero na przestrzeni dziesięcioleci. Kiedyś, na przykład wartością była powściągliwość i zwykle przesadna skromność. Teraz utwierdza się w ludziach poczucie własnej wartości i zachęca do wyrażania opinii o sobie w sposób adekwatny do rzeczywistości, bez ograniczeń. Można by mnożyć takie przykłady ewaluacji obyczajowych, kulturowych. Zmiany te pociągają za sobą konsekwencje. Mogą one dotyczyć oczekiwań, co do zadośćuczynienia za wyrządzone szkody. To, co jednemu pokoleniu wydaje się niesprawiedliwe, dla innego jest jak najbardziej słuszne i spełniające zasady wygrana – wygrana. Dlatego też mediator rówieśniczy jest osobą najodpowiedniejszą, nawet, jeżeli jest to gimnazjalista. Dodatkowo, dla niektórych młodych ludzi przywiązanie do tradycyjnej roli nauczyciela ma tak duże znaczenie, że nie zaakceptowaliby go jako mediatora. Jednocześnie nie odważyliby się zasygnalizować o braku tej akceptacji. Taka sytuacja utrudnia mediacje. Sprowadza proces mediacyjny do jak najszybszego, a nie jak najlepszego zakończenia.
Przedstawione argumenty powinny przekonać społeczności szkolne do korzystania z takiej formy rozwiązywania konfliktów, jaką jest mediacja rówieśnicza. Oczywiście mogą pojawić się takie sytuacje, które przerosną możliwości mediatora rówieśniczego i potrzebna będzie pomoc przygotowanego do prowadzenia mediacji psychologa lub pedagoga. Dobrze jest jednak za każdym razem dać szansę mediatorowi rówieśniczemu, zapewniając go jednocześnie o możliwościach wsparcia z zewnątrz. Zaufanie okazane młodym ludziom w tak ważnych kwestiach jak rozwiązywanie konfliktów, zachęca ich do rozwoju w sferze dobrej komunikacji i dialogu oraz rokuje, że będą potrafili ze sobą rozmawiać.
Zdobycie kompetencji komunikacyjnych i mediacyjnych wyczula młodzież na wszelkie nieprawidłowości w porozumiewaniu się. To z kolei pociąga za sobą skutki w postaci wyjaśniania spraw na bieżąco i niedoprowadzania do eskalacji konfliktu. I tak może zamiast obrzucać się obelgami na portalach społecznościowych, usiądą razem przy jednym stoliku w kafejce i porozmawiają.
