Ustawa o nieletnich – zgłaszamy uwagi

Zapoznaliśmy się z projektem ustawy o nieletnich. Mamy do niej kilka uwag pod kątem przepisów o mediacji i sytuacji mediatorów. Zapraszamy do lektury. Trochę się zmieni. Czy na lepsze? Mamy wątpliwości.

UWAGI DO PROJEKTU USTAWY O NIELETNICH

(druk nr UD 480)

Szanowny Panie Ministrze,

Niniejszym zgłaszamy nasze uwagi w procesie konsultacji do projektu Ustawy o nieletnich (nr UD 480 w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów).

Uwagi ogólne:

  1. W projektowanym a 402. znajdujemy zapis, że „Traci moc ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2018 r. poz. 969).” Pragniemy tylko nieśmiało zwrócić uwagę, że art. 3a § 3 zawierał w sobie delegację ustawową dla Ministra Sprawiedliwości do ustalenia szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania mediacji, regulujących zwłaszcza warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jej przeprowadzania, sposób rejestracji tych instytucji i osób
    oraz szkolenia mediatorów, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy, formę i zakres
    sprawozdania z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego, mając na względzie
    wychowawczą rolę postępowania mediacyjnego, interes pokrzywdzonego, dobrowolność i
    poufność mediacji oraz fachowość i bezstronność mediatora. Dzięki tej delegacji powstało  ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich.  Jeśli zostanie uchylona ustawa z dnia 26 października 1928 roku, zostanie również uchylone to rozporządzenie.
  2. W związku z sytuacją opisaną powyżej nastąpi likwidacja wykazów instytucji i osób godnych zaufania, uprawnionych do przeprowadzania postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich.
  3. Planuje się w projekcie ustawy przeprowadzanie postępowania mediacyjnego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 58 ust. 10. „W zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie do mediacji przepisy art. 1831– 18315 Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio”).
  4. Projekt nowej ustawy nie zawiera delegacji dla Ministra Sprawiedliwości do określenia zasad prowadzenia i wpisów na listę stałych mediatorów ws. nieletnich. Zrodzi to więc prawdopodobnie sytuację, że mediatorami w sprawach nieletnich będą mediatorzy znajdujący się na listach stałych mediatorów ws. cywilnych prowadzonych przez prezesów sądów okręgowych. Brak wymaganego doświadczenia w pracy z młodzieżą – jak było to dotychczas – będzie skutkował tym, że mediacje, w których stronami są 13-latki (w sprawach o czyny karalne) czy nawet 10-latki (w sprawach o demoralizację, a takie mediacje w naszym ośrodku prowadziliśmy) będą prowadzili mediatorzy, którym brak doświadczenia, a niejednokrotnie i kompetencji, do pracy z młodzieżą w tym wieku. Czy to zamierzona zmiana? Jaki jest jej cel? Jak ma się ona przyczynić do wysokiego poziomu usług mediacyjnych? W uzasadnieniu próżno szukać racjonalnych intencji ustawodawcy.
  5. Przepisy art. 1831– 18315 Kodeksu postępowania cywilnego nie dają Ministrowi Sprawiedliwości delegacji ustawowej ani do wydania rozporządzenia o listach stałych mediatorów, ani do wydania rozporządzenia o wynagrodzeniach mediatorów. Jakie będą stawki dla mediatorów za prowadzenie mediacji w sprawach nieletnich? Jakie przepisy będą to regulować? b Koszty mediacji mają być zaliczane do zryczałtowanych należności (art. 74 ust. 5). Zryczałtowane należności mają być zaliczane do kosztów sądowych (obok wydatków i opłat kancelaryjnych, co do sposobów których ponoszenia jest jasność – art. 74 ust. 2). Na podstawie jakich przepisów będą natomiast ponoszone zryczałtowane należności, w tym koszty mediacji? Wiemy tylko, że ma je pokrywać Skarb Państwa.
  6. Proponujemy zatem, w związku z powyższym, aby w planowanych przepisach zamieścić delegację ustawową dla Ministra Sprawiedliwości, analogiczną do tej z art. 3a § 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2018 r. poz. 969).

Uwagi, co do konkretnego brzmienia projektowanych przepisów:

  1. Ad art. 4. ust 4

Obecne brzmienie

„W przypadku, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuścił się czynu karalnego na terenie szkoły lub w związku z realizacją obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, dyrektor szkoły, do której nieletni uczęszcza, może, za zgodą rodziców albo opiekuna nieletniego, zastosować, jeżeli jest to wystarczające, środki oddziaływania wychowawczego, w szczególności w postaci pouczenia, ostrzeżenia ustnego albo ostrzeżenia na piśmie, przeproszenia pokrzywdzonego, przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły. Zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego nie wyłącza zastosowania kary określonej w statucie szkoły.”

Proponowana zmiana/brzmienie

„W przypadku, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuścił się czynu karalnego na terenie szkoły lub w związku z realizacją obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, dyrektor szkoły, do której nieletni uczęszcza, może, za zgodą rodziców albo opiekuna nieletniego, zastosować, jeżeli jest to wystarczające i są dostępne, instytucje sprawiedliwości naprawczej, w szczególności mediację, mediację rówieśniczą, kręgi naprawcze, konferencję sprawiedliwości naprawczej lub środki oddziaływania wychowawczego, w szczególności w postaci pouczenia, ostrzeżenia ustnego albo ostrzeżenia na piśmie, przeproszenia pokrzywdzonego, przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły. Zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego nie wyłącza zastosowania kary określonej w statucie szkoły.”

Uzasadnienie proponowanej zmiany

Od wielu lat, w krajach Europy Zachodniej, Australii, Nowej Zelandii oraz w Polsce obserwujemy szerokie wykorzystanie narzędzi i instytucji sprawiedliwości naprawczej (ang. Restorative Justice). O efektywności takiego podejścia świadczą nie tylko badania zagraniczne, ale i polskie – vide:

  • Effects of Conflict Resolution and Peer Mediation Training in a Turkish High School, Australian Journal of Guidance & Counselling, vol. 2, 1/2010;
  • Riestenberg N., Seeding Restorative Measures, materiały z seminarium Restorative Aproaches in Schools, Cambridge 2010;
  • Johnson, D.W., Johnson, R. et al. 1996. Effectiveness of Conflict Managers in an Inner-City Elementary School. Journal of Educational Research, 89 (5);
  • Noaks, J., Noaks, L. School-based peer mediation as a strategy for social inclusion. Pastoral Care in Education, vol. 17 (1) ;
  • Cowie H., N. Hutson, O. Oztug and C. Myers (2008). The impact of peer support schemes on pupils’ perceptions of bullying, aggression and safety at school W: Emotional and Behavioural Difficulties, Vol. 13, No. 1, March 2008, s.63–71;
  • Sawicka K., (2008). Zapobieganie przemocy rówieśniczej w szkole. W: M.Libiszowska-Żółtkowska, K.Ostrowska (red.), Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin Sp. z o.o.
  • dr Beata Czarnecka-Dzialuk (2014). Powrotność do przestępstwa nieletnich w wybranych krajach, IWS, Warszawa

Z oczywistych powodów nie ma tu miejsca, aby prezentować statystyki. Jednakże programy wykorzystujące „zdobycze” sprawiedliwości naprawczej od wielu lat są w Polsce realizowane i przynoszą wymierne efekty. Wpisanie tych form do projektowanego przepisu umożliwiłoby dyrektorom szkół i placówek edukacyjnych łatwiej sięgać po inne niż opresyjne (retrybutywne) „metody wychowawcze”, zaś organizacje pozarządowe ośmieliłoby do realizacji swoich działań statutowych w szkołach i placówkach edukacyjnych znajdując ustawowe umocowanie.

Już dziś mamy w Polsce szkoły, które zanim wymierzą karę, dają sprawcy możliwość naprawienia szkody, zadośćuczynienia, przeproszenia i ten model rozwiązywania sytuacji trudnych mają wpisane do statutów szkół, planów profilaktyki i innych dokumentów.

Możliwość rozwiązania niektórych sytuacji na terenie szkoły – bez angażowania sądów, które przecież i tak są niewydolne – pozwoliłoby uniknąć sytuacji, z którymi się spotkaliśmy w naszej praktyce. Otóż nastolatek (13 l.) pobił się w szkole z innym uczniem. Rodzice pokrzywdzonego zgłosili sprawę na policję, ta oddała ją do sądu rodzinnego, a ten skierował sprawę do mediacji. Sprawca i pokrzywdzony (przy udziale opiekunów prawnych) zawarli kompleksową ugodę mediacyjną w ramach jednego posiedzenia mediacyjnego. Po co angażować aparat państwowy i generować koszty w sprawach błahej wagi? Brzmi to racjonalniej w naszej opinii.

Tekst projektu ustawy oraz jej uzasadnienia znajduje się tu: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12321373/katalog/12577449#12577449  (nr druku UD480)

facebookShare on Facebook
TwitterTweet
FollowFollow us
Scroll to Top
Przewiń do góry

Jestem mediatorem wpisanym na listę stałych mediatorów prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu i Prezesa Sądu Okręgowego w Toruniu oraz mediatorem Sądu Polubownego przy Komisji Nadzoru Finansowego.

Specjalizuję się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, gospodarczego, cywilnego (w tym sprawy związane z zarządem i obrotem nieruchomościami), pracowniczego i prawa zamówień publicznych. 

Ukończyłam prawo na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, a następnie Studia Podyplomowe na kierunku „Rachunkowość Przedsiębiorstw” na Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy oraz Zarządzanie nieruchomościami w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy. Jestem absolwentką pierwszej edycji studiów podyplomowych „Profesjonalny Mediator Gospodarczy” organizowanych przez Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2020 roku ukończyłam Szkołę Stanowienia Prawa, w 2022 roku Nocny Kurs Prawa w Wyższej Szkole Prawa we Wrocławiu.

Doświadczenia nabyte podczas pracy w kancelarii prawniczej skłoniły mnie do poszukiwania innych sposobów rozwiązywania sporów toczących się przed sądami i organami egzekucyjnymi. Zainteresowałam się mediacją jako alternatywą dla długich, kosztownych i nie zawsze satysfakcjonujących strony konfliktu rozstrzygnięć sądowych. W 2017 roku ukończyłam szkolenie z mediacji zgodne ze standardami szkolenia mediatorów uchwalonymi przez Społeczną Radę do Spraw Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości z dnia 29.10.2007r., a następnie odbyłam szkolenie z mediacji rodzinnych i staż w Fundacji Pracownia Dialogu w Toruniu. Ponadto ukończyłam liczne kursy i szkolenia m.in. kurs „Zarządzanie zasobami ludzkimi”, „Wprowadzenie do Public Relations dla mediatorów czyli jak mówić o mediacji”, Psychologia konfliktów i pracy adwokata” oraz uczestniczyłam w treningu asertywności i umiejętności społecznych. 

Systematycznie poddaję się superwizji oraz nieustannie podnoszę swoje kwalifikacje, bo mam świadomość, że wraz ze zmieniającym się światem zmieniają się także potrzeby i oczekiwania stron konfliktu, a ich zrozumienie oraz odkrywanie jest jedynym sposobem efektywnej pracy mediatora. W swojej pracy przestrzegam standardów prowadzenia mediacji i postępowania mediatora uchwalonych przez Społeczną Radę do Spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości oraz dokładam wszelkich starań, aby osoby dobrowolnie uczestniczące w spotkaniach mediacyjnych poczuły swoją moc sprawczą w decydowaniu o swojej sytuacji i sposobie rozwiązania sporu.